|
Herby z Kamieńskiem związane
W XV w. Kamieńsk był ośrodkiem dość znacznego kompleksu dóbr, będących posiadłością Pukarzewskich herbu Śreniawa. Dobra te leżały w sąsiedztwie Kamieńska i tworzyły łącznie z nim klucz majątkowy.
Jedynie klucz Kamieński w posiadłościach Pukarzewskich z Pukarzewa, tworzył zwartą terytorialnie jednostkę. Później część klucza kamieńskiego należała do Przerębskich herbu Nowina . Prawdopodobnie od klucza kamieńskich majętności pochodzi herb Kamieńska.
Herb Śreniawa
Herb Śreniawa - w polu czerwonym rzeka (krzywaśń) srebrna z krzyżem także srebrnym. W klejnocie nad hełmem w koronie między dwiema trąbami z dzwoneczkami pół lwa. Jest to jeden z najstarszych polskich herbów szlacheckich. Pierwsza znana pieczęć pochodzi z drugiej połowy XIV wieku. Herb Śreniawa był najczęściej używany przez rodziny zamieszkujące ziemię krakowską, kaliską, sandomierską, a po unii w Horodle - także na Litwie. Śreniawą posługiwało się blisko 120 rodzin szlacheckich - wśród nich: Biskupski, Borysławski, Charzewski, Garbowski, Horain, Kampowski, Kmita, Komorski, Koźlątkowski, Kurowski, Kurzewski, Kwilecki, Laskowski, Lasocki, Lipski, Lubomirski, Lubowicki, Łapka, Maciejowski, Mroczek, Mroczkowski, Pukarzewski, Rogowski, Rozbicki, Rupniewski, Rzecki, Sadło, Saganowski, Siedlecki, Skotnicki, Sobieński, Stadnicki, Strachanowski, Strzałkowski, Szypowski, Telakowski, Tęgoborski, Trzebiński, Turowski, Ujejski, Weryha, Węgorzewski, Wieruski, Wilkowski, Żmigrodzki, Żmijewski. Według Antoniego Bonieckiego herb ten wywodzi się z pierwotnego znaku herbowego rodu Śreniawitów, zwanego Krzywaśń bez krzyża (kij, laska zakrzywiona w obu końcach w kształcie litery S, będący oznaką godności kapłańskiej). Odmianą tego herbu z krzyżem, zwana jest Szreniawą.
Herb Nowina
Herb Nowina - w polu błękitnym w środku zawiasy kotłowej srebrnej, obróconej barkiem w dół - krzyż lub miecz rękojeścią ku górze. W klejnocie nad hełmem w koronie noga zbrojna, zgięta w kolanie. Nowina jest jednym z najstarszych polskich herbów szlacheckich - najstarsza znana pieczęć średniowieczna pochodzi z końca XIII wieku. Herb ten był najbardziej popularny w Małopolsce oraz na ziemi poznańskiej i sieradzkiej. Po unii w Horodle Nowina została przyjęta przez rodziny litewskie. Nowiną pieczętowało się około 130 rodzin - wśród nich: Boruta, Brzostowski, Brzóska, Bzowski, Chrzanowski, Chrząstowski, Czerny, Frykacz,
Gliszczyński, Goczał, Hulewicz, Jezierski,Kędziarza(e)wski, Konarzewski, Konopka, Kowalewski, Kozioł, Krasuski,
Krowicki, Krysztoporski, Kwiatkowski, Łękawski, Łoganowski, Maszewski, Mielżyński, Minocki, Młoszewski, Narębski, Niewieski, Orlik, Padniewski, Pilat, Pilchowski, Pruski, Przanowski, Prządzewski, Przerębski, Przybylski, Przysiecki, Rożnowski, Ryszkowski, Słomiński, Sokolnicki, Sroczycki, Sroczyński, Wolski, Wydzierzewski, Zarczycki, Zaszczyński, Złotnicki.
Powstanie tego herbu opisują następująco:
„w przegranej bitwie hetman i jego rotmistrz Nowina dostali się do niewoli, gdzie skuto ich razem kajdankami; prawa noga jednego, z lewą drugiego. W więziennym lochu - rotmistrz z miłości ku ojczyźnie, wiedząc jak bardzo krajowi zależy na mądrym i walecznym hetmanie, uciął sobie nogę i przywiązał uciętą goleń do nogi hetmana, aby nie przeszkadzała mu w ucieczce. Bez skargi leżał Nowina w lochu dając czas do ucieczki hetmanowi. Gdy się o tym król, u którego był ów rotmistrz w więzieniu, dowiedział, nie tylko go należycie wyleczył i wolnością obdarzył, ale też złotą mu goleń w nagrodę podarował i w herbie nosić ją pozwolił” .
W kościele w Kamieńsku zachował się renesansowy nagrobek stolnika sieradzkiego Mikołaja Przerębskiego, zmarłego w 1570 roku. Nad gzymsem wieńczącym płytę znajduje się tablica obramiona wolutami ujmującymi górą kartusz z herbem Nowina.
Przybysław z Irządz herbu Lis pod koniec XIV wieku posiadał w ziemi sieradzkiej majętność składającą się z miasta Kamieńska oraz wsi: Pukarzów, Dębowiec, Cielętniki, Maluszyn, Łękińsko, Ruszczyn i Koźniewice.
Herb Lis
Lis. W polu czerwonym strzała srebrna bez opierzenia, żeleźcem do góry, dwa razy przekrzyżowana. W klejnocie nad hełmem w koronie pół lisa czerwonego w prawo.
Z powstaniem tego herbu związana jest jedenastowieczna legenda.
W roku 1058 Kazimierz Odnowiciel w pościgu za pustoszącymi kraj Litwinami i Jadźwingami Herb Lis. doszedł pod Sochaczew. Wysłany na zwiad z garstką żołnierzy rycerz z rodu Lisów natrafił nad rzeką na silny oddział nieprzyjaciół. Nie mogąc atakować, wysoko wystrzelił zapaloną strzałę, wzywając posiłki.
Pomoc wkrótce nadeszła i wziętych w dwa ognie nieprzyjaciół pokonano bez trudu. Dzielny rycerz otrzymał w nagrodę strzałę w herbie, a jego dawny znak – lisa - umieszczono w klejnocie.
Herb najbardziej rozpowszechniony na ziemi krakowskiej, na Mazowszu, Śląsku, a po unii horodelskiej - na Litwie. Lisem posługiwało się około 130 rodzin – między innymi: Biskupski, Bolestraszycki, Borowski, Buchczycki, Bzurski, Chomętowski, Chomiński, Czarnecki, Giebułtowski, Gliński, Gregorowicz, Grodowski, Grudowski, Grzegorzewski, Iliński, Jarnicki, Jeżewski, Jodko - Narkiewicz, Kanigłowski, Kempiński, Komorowski, Konopka, Korsak, Korzeniewski, Koziegłowski, Kozłowski, Kroiński, Kutyłowski, Kwili(e)ński, Lipicki, Lisowski, Łącki, Małuszeński, Michałowicz, Mieszkowski, Mikołajewski, Miroński, Mnichowski, Nieczycki, Nieznanowski, Olszewski, Ołtarzewski, Ossendowski, Piaseczyński, Pieczonka, Postrumieński, Radzimiński, Rudnicki, Ruszczyc, Rymwid, Sapieha, Sikorski, Starzeński, Straszewski, Świrski, Wankowski, Wańkowicz, Wereszczaka, Wichorowski, Wilkanowski, Wołowski, Zadambrowski, Zaleski, Zawadzki, Zdan.
W kościele w Kamieńsku zachował się renesansowy nagrobek stolnika sieradzkiego Mikołaja Przerębskiego, zmarłego w 1570 roku . Ten przyścienny kamienny nagrobek, wykonany z piaskowca, wielokrotnie bielony o wymiarach: szerokość 180 cm, wysokość 235 cm, umieszczony jest w prawej nawie kościoła. Cokół z herbem Ogończyk, dźwiga skośnie ustawiona płytę z postacią zmarłego w wypukłorzeźbie: mężczyzna w zbroi, z długą brodą, w postawie półleżącej; obok niego hełm z zamkniętą przyłbicą. Nad gzymsem wieńczącym płytę tablica obramiona wolutami ujmującymi góra kartusz z herbem Nowina, na niej napis ryty kursywą, w roku 1878 ledwie czytelny, potem odnawiany:
Epitaphium clarissimi Viri Nicolai Przerębski Dapiferi Terre Sieradiensis qui obiat morte feria 3 die / Divisionis Aploru 15 Julii, hora / 2 noctu A. D. MDLXX. (1570).
Herb Półkozic
W 1783 roku dziedzic Kamieńska, podstoli koronny Piotr Borzęcki herbu Półkozic, oddał swoje dobra w zastaw innemu szlachcicowi Danielowi Spinkowi.
Półkozic - w polu czerwonym ośla głowa srebrna. W klejnocie nad hełmem w koronie pół rogatego kozła w prawo. Polski rycerz Stawisz dowodził obroną zamku Eczech, oblężonego przez pogan. Załoga grodu broniła się długo i mężnie. Oblegający postanowili więc wziąć zamek głodem. Kiedy zaczynało już brakować oblężonym żywności, Stawisz rozkazał zabić osła i kozę, posmarowane ich krwią skóry wołowe porozwieszać na ścianach zamku i powyrzucać za mury. Nieprzyjaciel widząc to
doszedł do wniosku, że załoga fortecy ma jeszcze dużo jedzenia i odstąpił od oblężenia. Na pamiątkę tego zdarzenia Stawisz otrzymał herb z oślą głową i kozą. Półkozic był najbardziej rozpowszechniony na ziemi krakowskiej, lubelskiej, rawskiej, ruskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, a po unii w Horodle - na Litwie. Używały go następujące rodziny: Bietkowski, Błażowski, Błędowski, Bogumiłowicz, Bogusz, Borzęcki, Breński, Brzostowski, Chmielewski, Czarnkowski, Czyżowski, Dankowski, Dąbkowski, Dłuski, Dobroszewski, Garliński, Gostyński, Gradowski, Grodowski, Gutowski, Hińcza, Horecki, Jedleński, Jurkowski, Krzywkowski, Kukiel, Kurdwanowski, Laskowski, Leśniewicz
Ligęza, Lipnicki, Machnicki, Marszowski, Mikołajewski, Młodecki, Młodnicki, Nasiłowski, Niewiarowski, Nikiel, Niwiński, Nowowiejski, Pachowski, Pawłowski, Perakładowski, Piestrzecki, Pikarski, Plichta, Potrykowski, Przemankowski, Przeradowski, Radziejewski, Rokosz, Rzeszowski, Sawnowski, Sepichowski, Siestrzeniec, Skotnicki, Sławiec, Stamirowski, Stawisz, Strzałowski, Świderski, Świdziński, Świeczka, Świeżyński, Tabor, Wawrowski, Wielepnicki, Wielowiejski, Wilski, Wojeński, Wolski, Wołczek, Wrocimowski, Zagwoyski, Zakrzewski, Załazowski, Zawisza, Ziemblicki.
Herb Prus
W 1786 roku Piotr Borzęcki sprzedaje swoje dobra za sumę 140 000 złotych polskich Danielowi Spinkowi herbu Prus I.
Prus. Istnieją trzy odmiany herbu Prus. Prusowie mieli pochodzić od trzech braci, książąt pruskich, którzy - czując, że mistrz krzyżacki pała ku nim wielką nienawiścią - sprzedali swe dobra i emigrowali do Polski. Dokonali później najazdu na państwo krzyżackie i zabili mistrza i wielu konturów. Fakt ten należy oczywiście tylko do legendy, a nie do historii. Odmiany herbu Prus tłumaczyli heraldycy tym, że bracia do pierwotnego swego godła (półtora krzyża) dodawali herby swych żon.
Herb Ogończyk
Herb Ogończyk. W polu czerwonym na barku półpierścienia srebrnego strzała srebrna w słup. W klejnocie nad hełmem w koronie dwie ręce panieńskie w białych rękawach. Z powstaniem tego herbu łączy się bardzo romantyczna legenda.
Podczas napadu na Morawy poganie porwali dziewczynę z rodu Odrowążów. Z rąk najeźdźców odbił ją Polak, Piotr z Radzikowa. Panna przysięgła wybawcy swoją rękę, na dowód czego złamała pierścień i połówkę ofiarowała rycerzowi. Rodzice dziewczyny pragnęli jednak dla jedynaczki za męża nie biednego, choć dzielnego rycerza, lecz bogatego kawalera. Szybko też znaleziono odpowiedniego kandydata. W dniu wesela na zamku Odrowążów zjawił się Piotr z Radzikowa, pokazując połówkę pierścienia i domagając się ręki Odrowążówny. Rodzice widząc z jaką miłością córka powitała przybysza, zgodzili się na ślub jedynaczki z Polakiem. Piotr z Radzikowa przyjął też nowy herb – do strzały Odrowążów dołączył pólpierścień.
Herbu tego, najbardziej rozpowszechnionego na ziemi dobrzyńskiej, kujawskiej i w Małopolsce, używało blisko 160 rodzin – oto niektóre z nich: Baliński, Bloch, Broniewski, Butowiecki, Chodorecki, Czarnotulski, Czerski, Dobiecki, Drzewiecki, Działyński, Godziszewski, Gorzechowski, Górnicki, Grotkowski, Hayko, Juszyński, Kadzidłowski, Kłoczko, Kościelecki, Kościelski, Kotliński, Kuciński, Kuczborski, Lesiowski, Łętowski, Mniewski, Murzynowski, Mysłakowski, Ogonowski, Powała, Radojewski, Radzikowski, Rożnowski, Sieczkowski, Sierakowski, Siewierski, Skorzewski, Skrzypieński, Starosielski, Trzebuchowski, Twardowski, Wiesiołowski, Wysocki, Zakrzewski, Zboiński, Zelski, Żółtowski.
W lewej nawie kościoła w Kamieńsku znajduje się nagrobek Mikołaja Buczyńskiego zmarłego w 1805 roku. Nagrobek z marmuru brunatnego, w kształcie pomnika zwieńczonego krzyżem żelaznym ażurowym pochodzi z 1843 roku. Napis na nagrobku:
Tu / spoczywają zwłoki J: P: / Mikołaja Buczyńskiego./ Sędziego Ziemskiego Piotrkowskie=/ go zmarłego d: 15 listopada / 1805 roku: w wieku lat 55./ Prawość cnota przywiązanie / Tu złożone pod tym głazem / Ten Twój wyrok dla nas Panie/ Wszechmocności iest obrażenie./ Wdzięczna córka Placyda z Buczyńskich / Zarembina R: 1843. / ten pomnik położyła
Nagrobek Mikołaja Buczyńskiego.
Fot. M. Biegarczyk
W górnej części nagrobka pod krzyżem znajdują się wykute dwa herby szlacheckie - Strzemię i Zaremba.
Strzemię. W herbu polu czerwonym strzemię złote. W klejnocie nad hełmem w koronie pięć piór strusich.
Gdy Bolesław Chrobry król polski, ruskie prowincje wojną przyciskał, trafiło się jednemu z kawalerii, że w samej utarczce, koń pod nim szwankowawszy, nie tylko że szyję złamał, ale też i nogę rycerzowi w strzemieniu uplątał. Przypada w tem nieprzyjaciel już jak na pewny obłów, ale kawaler strzemię z rzemieniem urwawszy, nieprzyjacielowi orężem się składa, tak silno z nim się ścinając, że go trupem położył, na konia potem wsiadłszy, drugi go adwersarz najeżdża tak nagle, że czasu tyle nie miał, żeby był szabli na niego dobył: przetoż strzemieniem na rzemieniu wiszącym, tak go w twarz dobrze ugodził, że mu ją nim srodze zranił, i pojmawszy go królowi swemu oddał, za co w herbie strzemię nosić, i jemu i sukcesorom jego pozwolił Bolesław Chrobry
Herb Strzemię
Używały go następujące rodziny: Bodzęta, Bojanecki Brostowski, Buczyński, Chwalibóg, Cląp, Czerzawski, Czyżowski, Garlicki, Gezowski, Gołkowski, Grabiński, Grzywa, Janiszewski, Janowski, Jeżowski, Kania, Kapusta, Kawalecz,
Kleczkowski, Kleczyński, Klempowski, Koczanowski, Konwa, Korzeński, Krotosz, Królewski, Kulewski, Kurowski, Laeta, Lenczowski, Łańcucki, Łącki, Łysowiecki, Marszyński, Papłoński, Pieczkowski, Pierzchała, Przytkowski, Rogoz, Rudnicki, Saliewski, Slaski, Sroczyński, Strepa, Strojnowski, Strzemieczny, Strzemień, Strzemiński, Sulikowski, Sułowski, Szalewski, Świaborowski, Świeborowski, Świebowski, Taszycki, Trzeciak, Trzecieski, Tyszecki, Wielopolski, Wojnarowski, Woynarowski, Wróblowski, Wrzosowski, Wsieborowski, Wsołowski, Wszeborski, Wścieklica, Wysocki, Zaborowski, Zagorowski, Zassowski, Zbylitowski, Zdulski, Zembocki.
|
